Koninklijke Burgers’ Zoo in Arnhem is een unieke attractie rijker. In juli opende het ‘s werelds grootste, overdekte mangrove. Hiervoor bouwde het een ruim 3.000 m² grote hal. Op aarde verdwijnen grote stukken mangrove. Burgers’ Zoo wil met de hal bewustwording creëren bij de bezoekers. Decorateur Madelief van Wissen kreeg de bijzondere opdracht Burgers’ Mangrove in tropische ‘Belize-sferen’ te schilderen.
In de pas geopende Burgers’ Mangrove maakt de bezoeker, op een totale oppervlakte van meer dan 3.000 m², een volledig overdekte ontdekkingsreis door een zo natuurlijk mogelijk vormgegeven mangrovegebied. Het bijzondere ecosysteem is grotendeels geïnspireerd op een mangrove in het in Centraal-Amerika gelegen land Belize (zie kader). Bezoekers van de hal zien vlak voor de entree eerst twee houten huisjes, geschilderd in karakteristieke Belize-kleuren.
Eenmaal in de hal ontwaart men een pleintje met Belizaanse huizen; een klein, authentiek vormgegeven vissersdorpje grenzend aan het mangrovegebied. Daarna volgt een avontuurlijke wandeling door de mangrove. In de hal dwarrelen duizenden vlinders rond. Er is veel mangrovegroen aangeplant en een groot zoet- en zoutwaterbassin aangelegd.
Dit bassin bevat een 12 meter lange acrylruit, zodat bezoekers zeekoeien van dichtbij zien rondzwemmen. Ook zie je door de nabootsing van eb en vloed de krabben uit hun holletjes kruipen op de moddervlakte. Tevens zijn vissen en mangrovekwallen van dichtbij te spotten. Het looppad voert verder landinwaarts door het hoger gelegen tropisch droogbos met veel nectarplanten, waar palmbomen, eucalyptus en dergelijke groeien en verschillende vogels en reptielen leven.
Creativiteit
Decorateur Madelief van Wissen kon haar creativiteit in de voorbije twee maanden volop kwijt in de splinternieuwe attractie van Burgers’ Zoo. Ze bracht er kleurrijk schilderwerk, verouderingstechnieken, roest- en houtimitaties aan. Ook voerde ze technieken uit zoals patineren, inwassen en inschaduwen. Voor Van Wissen was het begin juli nog hard werken om de deadline van 12 juli (officiële opening) te kunnen halen.
De laatste anderhalve week riep ze daarom de hulp nog in van drie collega-decorateurs: Renate de Kock, Dré Smulders en Melanie Jacobs. Het eindresultaat mag er zijn. In overleg liet Van Wissen alle beits-, latex- en impregneerwerk in de hal over aan de schilders van firma Mulder-Hop uit Doetinchem, dat min of meer de huisschilder is van Burgers’ Zoo. “Voor mij was dat ideaal. Ik kon me daardoor volledig focussen op het decoratieve schilderwerk”, vertelt ze.
In de mangrove nam ze onder andere zes gebouwtjes onderhanden, waarvan een grote veranda met bijbehorende kleurrijke decorhuisjes de grootste is. Verder bracht Van Wissen hout- en steenimitaties aan op een brug, steigers, looppaden, bassinranden, rotsen en een grote boom in het water. Stuk voor stuk gemaakt van spuitbeton door de firma Bedeko.
Handmatig
Voor Van Wissen liep de uitvoering van het schilderwerk niet van een leien dakje. “Ten behoeve van de groene aanplant staan in de hal bijna voortdurend spuit- en vernevelingsinstallaties aan. Daardoor was het luchtvochtigheidsgehalte vaak te hoog om te kunnen schilderen. Daar moest dus een oplossing voor worden gevonden”, vertelt Van Wissen.
“Uiteindelijk werd besloten om, op de dagen dat er volop werd geschilderd, de aanplant handmatig water te geven met een tuinslang of gieter in te zetten. Dat werkte prima. Daarnaast heb ik vaak bouwdrogers ingezet om vochtige ondergronden, zoals onbehandelde stenen muren en spuitbeton, eerst goed droog te krijgen.”
Van Wissen vervolgt “De stalen deuren, drumvaten en wc-handdrogers hebben we, in verband met het vochtige klimaat in de hal, eerst in de werkplaats geprimerd om ze daarna te monteren in de hal. De afwerking hebben we prima in de mangrove kunnen doen. Bijna alle schilderwerk in de hal is door ons handmatig met kwast en roller, maar ook met verfpistolen met diverse nozzles, aangebracht.”
Het spuitbeton in de rivierbedding van de mangrove decoreerden Van Wissen en haar collegae met behulp van een simpele drukspuit. “We mochten namelijk de rust van de zeekoeien die in de rivier zwemmen, niet verstoren. Een compressor gebruiken was dan ook uit den boze.”
Verfproducten
Op verzoek van de opdrachtgever (zie kader) maakte verffabrikant Wijzonol Bouwverven het verftechnische advies voor het mangrove-project. “Ik ben bekend met hun verfproducten”, zegt Van Wissen. “In De Efteling werk ik er ook mee.” Grossier Van Wijk Verf uit Arnhem leverde de verf.
De meest gebruikte verven in de mangrove waren Wijzonol Aqua Systeemverf (vochtregulerend en zeer hoog elastisch) en Wijzoplex Gevelcoat, een waterafstotende, watergedragen, matte en zeer damp-open, gladde muurverf op basis van silan acrylaatdispersie. Laatstgenoemd product werd onder andere gebruikt op de houten delen die van een kleur moesten worden voorzien. “Door zijn goede impregnerende vermogen wordt een goede hechting met de ondergrond verkregen”, licht verftechnisch adviseur Dave Zijderhand van Wijzonol Bouwverven toe. 
“Later zijn deze delen afgewerkt met transparante producten.” In de hal zijn verder onder andere Wijzonol Aqua Kleurbeits (matte, waterverdunbare kleurbeits met een hoog inkleurend vermogen), Gevelimpregneer, Hechtgrond, Aqua Hechtprimer, Wijzonol Matlak waterverdunbaar en Wijzodur Blank AQ Mat toegepast. Voor het schilderen van alle spuitbeton koos Van Wissen voor verf van het Belgische merk Mefatex. “Dat gebruik ik standaard op deze ondergrond en het bevalt me prima.”
Werkomstandigheden
Door de hoge temperatuur (24 á 26 graden) én relatieve luchtvochtigheid (zo’n 70 procent) in de hal waren het moeilijke werkomstandigheden voor de schilders. “Als buiten de zon volop scheen, was het helemaal niet meer te harden. Dan liep de temperatuur op tot ver boven de 30 graden”, vertelt Van Wissen.
“Ik kan gelukkig goed tegen de warmte, maar ik heb ook meegemaakt dat een bouwvakker bijna van zijn stokje ging. Het werk moest nu eenmaal gebeuren en dat hebben we zo goed mogelijk gedaan! Bij een groot project zoals dit, waarbij vele bedrijven tegelijkertijd actief zijn in de mangrove, loop je elkaar zo nu en dan ook in de weg. De onderlinge sfeer op de werkvloer was gelukkig prima. Ik vind elke klus die ik uitvoer uniek. Je moet als decorateur telkens weer het wiel uitvinden. Dat was ook hier in de hal het geval.”
‘Bezoeker ecosystemen bieden’
Directeur Alex van Hooff van Burgers’ Zoo is ontzettend trots op de pas geopende mangrovehal in zijn park. Wat is een mangrove eigenlijk? “Een jungle van bomen en struiken die rond de evenaar groeit in tropische gebieden met een getij. In ondiep zoet, zout of brak water aan de kust of in rivierdelta’s, op de scheidslijn tussen water en vasteland”, legt Van Hooff uit.
“De mangrove is een bijzonder ecosysteem. Dankzij de beschutting is het vaak een kraamkamer voor tropische vissen en vogels. Ook komt er een grote variatie in plantensoorten voor. Mangroves worden helaas wereldwijd bedreigd, onder andere door intensieve garnalenteelt en woningbouwprojecten langs de kust.” “Met onze nieuwe hal, de grootste overdekte mangrove ter wereld, willen we graag bewustwording bij de bezoekers creëren voor dit unieke ecosysteem. We zijn een moderne zoo die bezoekers allang niet meer, zoals vroeger, langs de dierenhokken laat sjokken, maar die hen een ecosysteem wil laten beleven. Zo hebben we immers al de Bush, Ocean, Desert, Rimba en Safari. Daar is nu dan de Mangrove bij gekomen. We trekken jaarlijks meer dan een miljoen bezoekers. Dan moet je blijven vernieuwen”, stelt Van Hooff.
Projectmanagement
Burgers’ Zoo koos bij de bouw niet voor een hoofdaannemer, maar nam Martin Smits en Eugene Peeters, twee specialisten in bouwmanagement, in de arm. Dit duo begeleidde het project van A tot Z en selecteerde dus ook de uitvoerende partijen, zoals schilder Madelief van Wissen. Tijdens de ontwerpfase werd veel tijd en aandacht besteed aan het duurzame karakter van het gebouw. Zo wekt men de energie in de hal op vanuit zonnepanelen, op warme dagen vindt temperatuurregulering plaats door middel van zonwering en wordt bij dit gebouw gewerkt met warmte- en koudeopslag.
Daarnaast transporteert men water via zwaartekracht, waardoor er veel energiebesparing plaatsvindt bij de waterfiltratie. “Om te voorkomen dat we over pakweg tien jaar te maken krijgen met giga-onderhoud in Burgers’ Mangrove hebben we bewust voor onderhoudsarme oplossingen gekozen. Op de gebouwtjes in de hal zijn stalen dakplaten met een kunststof afwerklaag gekomen, waarop vervolgens een roestimitatie is aangebracht. Verder hebben we hier voornamelijk accoya hout gebruikt, waardoor je houtrot uitsluit”, zegt Smits.
“Op de hal zit een zelfdragend dak, omdat we per se geen kolomdraagconstructies in de mangrove wilden hebben. De koepelconstructie met ETFE luchtkussendaken overspant 60 meter, waardoor ruim 3.000 m² aan ruimte ontstaat.”
Belize
Van Hooff vertelt dat de inrichting van de hal grotendeels is geïnspireerd op het in Centraal-Amerika gelegen land Belize. Al meer dan 27 jaar beschermt Burgers’ Zoo daar, samen met het Zwitserse dierenpark Papiliorama, een natuurgebied waar de mangrove een belangrijk onderdeel vormt. “Die link met Belize vind je hier zeer herkenbaar terug in de vormgeving.
Typerend voor huizen in Belize zijn de opvallende en felle kleuren. Blauw en geel komen daar veel voor. Deze details hebben wij vertaald naar het schilderwerk bij de entree van de hal en in de hal zelf. Op die manier wanen bezoekers zich daadwerkelijk in Belize als ze door de mangrove wandelen.” “Waarom ik heb gekozen voor verfproducten van Van Wijhe Verf? Ik ken Marlies van Wijhe. Dat we beide aan het roer staan van een familiebedrijf schept nog een extra band”, glimlacht Van Hooff. “Wat de doorslag gaf om hun producten in de hal te gebruiken is dat Van Wijhe Verf, net als Burgers’ Zoo, volop werk maakt van duurzaamheid. Door de toepassing van herwinbare grondstoffen in hun verven dragen zij bij aan een lager verbruik van fossiele grondstoffen. Dit spreekt ons erg aan.”
[