In mijn vorige weblog maakte ik al een opmerking over de grote hoeveelheid plastic waarin één van de minder belastende verfproducten en hulpmaterialen voor het minder belastend verwijderen van oude verflagen voor het DVGO project waren verpakt. Plastics spelen, net als coatings, een enorme rol in ons moderne leven. Helaas niet alleen positief…

Kijk maar eens rond in een willekeurige supermarkt, speelgoedwinkel of zelfs je huiskamer: overal tref je plastics aan. Ontegenzeggelijk hebben plastics veel voordelen: ze zijn gemakkelijk en goedkoop te produceren en te verwerken. Maar ze hebben ook een heel erg groot nadeel: heb je ze niet meer nodig en komen ze terecht in de natuur dan duurt het enorm lang voor ze zijn afgebroken: 20 jaar voor plastic boodschappentassen; 450 jaar voor plastic flessen tot wel 600 jaar voor uv-bestendige vislijnen! En ondertussen richten ze enorme schade aan. Charles Moore, ontdekker in 1997 van de “plasticafvaleilanden” in de grote oceaan, zegt dat de menselijke “plastic footprint” veel gevaarlijker is dan zijn “carbon footprint”.

Soep

Van plastic-eilanden is overigens helemaal geen sprake. Meer van een plastic-soep. Onder invloed van ultra violet licht, wind en golven breken plastics af tot kleine stukje van een paar centimeter tot een paar millimeter. Wat we aan het zeeoppervlak vooral aantreffen is polypropyleen en polyethyleen; de zwaardere plasticsoorten als PET, PVC en massief PS zinken naar de bodem en blijven dus nog grotendeels buiten beeld. Een groot deel is ook letterlijk zoek; op basis van theoretische berekeningen zou zich veel meer plastic-afval in zee moeten bevinden, alleen niemand weet nog waar. Waarschijnlijk zien we maar 30% van alle plastic-afval aan het oppervlak. Via de golfstromen verzamelt het plastic-afval zich in een 5-tal grote draaikolk-gebieden: 2 op het noordelijk halfrond en 3 op hetzuidelijk halfrond.

Schade

Wat dat plastic-afval daar allemaal aan schade aanricht beginnen we de laatste jaren te ontdekken. Dieren raken verstrikt in het grotere afval; kleinere stukken en stukjes worden voor voedsel aangezien en opgegeten. Meer dan 1/3 van de midden op de oceaan gevangen vis bevat plastic deeltjes. De plastic-deeltjes blokkeren uiteindelijk het spijsverteringssysteem van vogels, vissen en andere zeedieren, die het dan uiteindelijk niet overleven. Ook jongen die met plastic worden gevoerd sterven een vreselijke dood. En uiteindelijk komt het plastic via grotere consumptievissen en vismeel ook terecht in onze eigen voedselketen. Dat lijkt in eerste instantie onschuldig omdat het plastic zelf niet wordt verteerd, maar uit recent onderzoek blijkt dat zeer giftige stoffen als pcb’s en pah’s zich gemakkelijk aan de plastic deeltjes hechten. En deze giftige stoffen worden dan vervolgens wel opgenomen in zeeorganismen en komen zo dus uiteindelijk versneld weer bij onszelf terecht.

Minder slecht doen werkt niet

Plastic afval weer uit zee vissen blijkt erg moeilijk te gaan, zeker alsje bedenkt dat het overgrote deel van het afval zich diep onder water bevindt (de zwaardere plastics) en dat het plastic wat zich aan het oppervlak bevindt is afgebroken in zeer kleine, confetti-achtige stukjes (de soep). Die laatste laten zich niet opvissen zonder ook grote schade aan het milieu aan te richten (bijvangst). De strategie zal dus meer moeten zijn: vervangen, reduceren, hergebruiken en recyclen en vooral: goed ontwerpen! Het begint dus, zoals altijd, bij de bron. Ondanks (internationale) wetgeving op dit gebied blijft de hoeveelheid plastic-afval in zee groeien: in 10 jaar tijd zelfs met 100%. Ook hier blijkt dus dat minder slecht doen niet tot resultaten leidt.

Kwetsbaar

Aflevering 33 van de geweldige serie van o.a. de VPRO over de reis van de Beagle; In het kielzog van Darwin, gaat over plastic soep.  Passagier aan boord Wubbo Ockels is zich, als geen ander, bewust van hoe kwetsbaar onze leefomgeving is. Een smalle strook atmosfeer van slechts 20 kilometer dik scheidt ons als een deken van de lege, volledig onleefbare ruimte. Het is als de huid van een schip. Je haalt je niet in het hoofd daar gaten in te maken of daar onzorgvuldig mee om te gaan. Wij mensen moeten nog leren hoe we met onze kwetsbare aarde om moeten gaan. Ockels stelt dat hoe meer je onderzoekt, hoe meer je ervaart dat alles wat je doet, met alles te maken heeft. Hoe meer je ook de kwaliteit van het leven waardeert en het niet vertrapt…

Radicale maatregelen?

Misschien wordt het daarom wel tijd voor meer radicale maatregelen: producenten en andere spelers in de keten confronteren wat ze allemaal aan plasticverpakkingen letterlijk de wereld in slingeren. Misschien moeten we bijvoorbeeld 2x per jaar een nationale plasticafvaldag houden: gewoon terug naar de winkels met het plastic verpakkingsmateriaal wat we in de weken daarvoor kochten. Dat gaat vast meer helpen dan hier en daar een alarmerend artikel of een weblog…