Voor mijn opleiding maak ik een opdracht betreffende kwaliteitszorg. De probleemstelling is het uitzakken van verf. Ik moet mogelijke oorzaken voordragen.
Antwoord:
Wanneer een verfproduct te lang wordt bewaard, kunnen gebreken ontstaan. De bruikbaarheid kan verminderen; in sommige gevallen zodanig dat het voor schilderwerk niet meer geschikt is. Verf is immers niet tot in het oneindige te bewaren. Het verandert, veroudert en kan na verloop van tijd zijn functie verliezen.
Siccatieven
In een goed gesloten verpakking zijn zowel alkydhars- en acrylaatdispersieverf als ook de meeste muurverven doorgaans ten minste twaalf maanden houdbaar, mits vorstvrij opgeslagen. Bij de gewone alkydharsverf kan zich het verschijnsel voordoen dat de verf na verloop van tijd aanzienlijk langzamer droogt. De oorzaak van de teruglopende droging kan aan het droogmiddel siccatieven liggen. Siccatieven kunnen namelijk tijdens het bewaren reageren met bijvoorbeeld het pigment of de vulstofdeeltjes. Hierdoor kunnen deze droogstoffen onwerkzaam worden.
Ook samenklonteren voorkomen. Wanneer de in een watergedragen dispersieverf aanwezige bolvormige poymeerdeeltjes elkaar onvoldoende afstoten, kleven zij namelijk aaneen. Hierdoor wordt het product onbruikbaar, de verf wordt ‘zaverig’. Het samenklonteren van bijvoorbeeld een latex muurverf kan het gevolg zijn van bevriezing tijdens opslag. Ook bepaalde bacteriesoorten kunnen omzetting in het product teweegbrengen, die tot samenklonteren leidt. Toevoegen tijdens de verfproductie van een voor dit doel geschikte biocide-hulpstof kan uitkomst bieden om dit verschijnsel tegen te gaan.
Velvorming
Velvorming komt met name voor bij alkydharsverven. Het vormen van een vel in de bus is een gevolg van reactie met zuurstof. Een stevig vel dat zich gemakkelijk laat verwijderen, wordt meestal niet als hinderlijk ervaren. Een dun slijmlaagje laat zich daarentegen moeilijk verwijderen. Soms wordt het door de verf geroerd. Dit resulteert echter in een ‘zaverige’ verflaag.
Op verschillende manieren kan men velvorming voorkomen. Na het gebruik bijvoorbeeld overgieten in een kleinere luchtdichte afsluitbare verpakking. Of door de bus na het sluiten te ‘koppen’. Door de bussen een korte tijd te kantelen, loopt de verf in de rand tussen de bus en het deksel. Hierdoor wordt voorkomen dat de inhoud gaat ademen.
Glansgraad
Een verlaging of een verhoging van de glansgraad is na langdurig bewaren ook een voorkomend en ongewenst verschijnsel. Een verhoging van de glans kan het gevolg zijn van het verbrokkelen van de pigmentdeeltjes (deflocculatie). Een verlaging van de glans kan veroorzaakt zijn doordat tijdens het bewaren van de verf verbindingen ontstaan die als het ware als matteringsmiddel dienstdoen.
Ook kan in bepaalde gevallen verf na verloop van tijd dunner worden. Bij latexverven kan dit ontstaan door afbraak van het verdikkingsmiddel door bacteriën. Een geschikte biocide-hulpstof bij de voorbereiding kan dit soort problemen voorkomen. De aanwezigheid van bezinksel in verf die langdurig is bewaard, is vooral vervelend als de bodemkoek zich moeilijk laat oproeren. Het kan eerder ontstaan wanneer de verf van zichzelf al dik is, bij hoge temperaturen wordt bewaard, een slechte maalfijnheid heeft of wanneer de verf grove vulstoffen of pigment bevat met een hoge dichtheid.
De zware bestanddelen als pigment en vulstoffen zullen dan namelijk na verloop van tijd naar de bodem zakken en hier een soort koek vormen. Het toevoegen van verdunnings- of oplosmiddel heeft vaak geen effect. Simpelweg de tijd nemen om de zaak weer op te roeren, als dat mogelijk is, is de beste remedie.
Klitten
Gedurende het bewaren kunnen zich in de verf verder grove deeltjes vormen. In extreme gevallen lijkt de laag die na droging van de verf aan het oppervlak is verkregen op schuurpapier. Het na verloop van tijd aan elkaar klitten van bindmiddelmoleculen door een minder geschikt oplosmiddel en het zich afzetten op pigment- of vulstofdeeltjes kunnen oorzaken zijn. Anderzijds kunnen chemische reacties, waarbij verbindingen ontstaan die zich moeilijk laten oplossen, ertoe leiden dat de verf grof wordt.
Een normaal verfproduct kan zeker een jaar worden bewaard. Vanzelfsprekend zijn op deze regel uitzonderingen, maar die worden dan als het goed is door de leverancier of verffabrikant aangegeven. Het voorkomen van problemen met betrekking tot de stabiliteit van verf is met name te bewerkstelligen door niet meer verf in voorraad te nemen dan strikt noodzakelijk is.
Hierbij een aanvulling op de vraag Uitzakken van verf, het antwoord gaat meer over andere nadelige bijkomende verschijnselen die zich bij verf kunnen voordoen die niet altijd een direct relatie hebben met het begrip uitzakken.
Het uitzakken van verf doet zich voor als er geen evenwicht in het lakrecept is wat ontstaat bij onverdraagbare grondstoffen. Bij goed verdraagbare grondstoffen zal normaliter geen gel- of uitzakvorming ontstaan.
Om het uitzakken van een stilstaande lak tegen te gaan worden er zgn. rheologische additieven toegevoegd. Dergelijke additieven verhinderen het neerslaan van pigmenten en vulmiddelen (dus ontmengingsverschijnselen). In die functie worden ze ookwel anti-uitvlokkingsmiddelen genoemd.
De belangrijkste vertegenwoordigers van deze groep zijn pyrogene kiezelzuren, natuurlijke silicaten en gemodificeerde ricinusoliën.
De stabiliteit van een verf wordt beïnvloed door de maalfijnheid en benatting van het pigment. Als een verf niet goed is gedispergeerd en gemalen, kan het pigment uitzakken tijdens de opslag en aan elkaar koeken tijdens de bereiding.
Gevoeligheid voor uitzakken heeft overigens ook te maken met de grootte en de soortelijke massa van een pigment.
Zo zijn er verftypen die dit verschijnsel al van zichzelf bezitten zoals bij sommige, vooral zware, pigmenten die de neiging hebben om in de bus naar de bodem te zakken.
Hieronder vallen: cement-, antifouling-, zinksilicaat-, ijzerglimmerverven, o.a. Bij applicatie moeten deze verven dan in beweging worden gehouden om de homogeniteit te waarborgen.
Andere oorzaken van uitzakken kunnen zijn: vervoer, fouten van de verpakking, opslag bij hoge temperaturen moet worden vermeden.
Lakken die op spuitviscositeit zijn gebracht en die bewaard worden,
geven door de lage viscositeit van de lak een extra gevoelig voor uitzakken.