Onlangs ben ik voor mezelf begonnen als schilder. Nu heb ik een brandende vraag: Hoelang kun je verf eigenlijk goed bewaren in een afgesloten blik en wat zijn mogelijke risico’s als je verf (te) lang bewaart?
Antwoord:
Een kwalitatief goed verfproduct in een afgesloten blik kan normaliter zeker een jaar worden bewaard. Vanzelfsprekend zijn er op deze regel uitzonderingen, maar die worden dan – als het goed is – door de leverancier of verffabrikant aangegeven.
Het voorkomen van problemen met betrekking tot de stabiliteit van verf is met name te bewerkstelligen door niet meer verf in voorraad te nemen dan strikt noodzakelijk is. Wanneer een verfproduct te lang wordt bewaard, kunnen namelijk gebreken ontstaan. De bruikbaarheid kan verminderen, in sommige gevallen zodanig dat het voor schilderwerk niet meer geschikt is.
Verf is immers niet tot in het oneindige te bewaren. Het verandert, veroudert en kan na verloop van tijd zijn functie verliezen. Zo kan zich bij alkydharsverf het verschijnsel voordoen dat de verf na verloop van tijd aanzienlijk langzamer droogt. De oorzaak van de teruglopende droging kan aan de drogingsversneller (siccatief) liggen. Siccatieven kunnen namelijk tijdens het bewaren reageren met bijvoorbeeld het pigment of de vulstofdeeltjes. Hierdoor kunnen deze droogstoffen onwerkzaam worden.
Samenklontering
Ook kan samenklontering in de verf ontstaan. Wanneer de in een watergedragen dispersieverf aanwezige bolvormige poymeerdeeltjes elkaar onvoldoende afstoten, kleven zij namelijk aaneen. Hierdoor wordt het product onbruikbaar. Het samenklonteren van bijvoorbeeld een latex muurverf kan ook het gevolg zijn van bevriezing tijdens opslag.
Ook bepaalde bacteriesoorten kunnen omzetting in het product teweeg brengen die tot samenklonteren leiden. Voor het tegengaan van dit verschijnsel kan toevoeging tijdens de verfproductie van een – voor dit doel geschikte – biocide-hulpstof uitkomst bieden.
Velvorming komt met name voor bij alkydharsverven. Het vormen van een vel in het verfblik is een gevolg van reactie met zuurstof. Een stevig vel dat zich gemakkelijk laat verwijderen, wordt meestal niet als hinderlijk ervaren. Een dun slijmlaagje laat zich daarentegen moeilijk verwijderen. Soms wordt het door de verf geroerd. Dit resulteert echter in een ‘zaverige’ verflaag.
Op verschillende manieren kan men velvorming voorkomen. Na het gebruik bijvoorbeeld overgieten in een kleinere, luchtdicht afsluitbare verpakking. Of door het blik na het sluiten te ‘koppen’: Door deze een korte tijd te kantelen, loopt de verf in de rand tussen het blik en het deksel. Hierdoor wordt voorkomen dat de inhoud gaat ‘ademen’.
Bodemkoek
Verlaging of verhoging van de glansgraad is na langdurig bewaren van verf ook een regelmatig voorkomend en ongewenst verschijnsel. Een verhoging van de glans kan het gevolg zijn van het verbrokkelen van de pigmentdeeltjes (deflocculatie).
Een verlaging van de glans kan veroorzaakt worden doordat tijdens het bewaren van de verf verbindingen ontstaan die als het ware als matteringsmiddel dienst doen. Ook kan in bepaalde gevallen verf na verloop van tijd dunner worden. Bij latexverven kan dit ontstaan door afbraak van het verdikkingsmiddel door bacteriën. Een geschikte biocide-hulpstof kan bij de verfbereiding dit soort problemen voorkomen.
De aanwezigheid van bezinksel in verf die langdurig bewaard is geweest, is vooral vervelend als de bodemkoek zich moeilijk laat oproeren. Het kan eerder ontstaan wanneer de verf van zichzelf al dik is, bij hoge temperaturen wordt bewaard, een slechte maalfijnheid heeft of grove vulstoffen of pigment bevat met een hoge dichtheid.
Zware bestanddelen als pigment en vulstoffen zullen dan namelijk na verloop van tijd naar de bodem zakken en hier een soort koek vormen. Het toevoegen van verdunnings- of oplosmiddel heeft vaak geen effect. De beste remedie is simpelweg de tijd nemen om de zaak weer op te roeren, als dat mogelijk is.
Bindmiddelmoleculen
Gedurende het lang bewaren van een blik verf kunnen zich in het product eventueel ook grove deeltjes vormen. In extreme gevallen lijkt de laag, die na droging van deze verf is verkregen, hierdoor aan het oppervlak op schuurpapier.
Het na verloop van tijd aan elkaar klitten van bindmiddelmoleculen door een minder geschikt oplosmiddel en het zich afzetten op pigment- of vulstofdeeltjes, kan hiervan een oorzaak zijn. Anderzijds kunnen chemische reacties, waarbij verbindingen ontstaan welke zich moeilijk laten oplossen, er toe leiden dat de verf grof wordt.