De dwang die veel zelfstandigen volgens ZB voelen om meerdere opdrachtgevers te hebben, ondermijnt hun onderhandelingspositie. ‘Als een aannemer graag wil dat je blijft, verhoogt dat jouw waarde. Maar als hij onder druk van controle noodzakelijk moet wisselen, dan zullen de tarieven zakken – en dat gebeurt nu al!’, waarschuwt de organisatie in een document dat Schildersvak.nl heeft ingezien.
En: ‘Dat hoofdaannemers het risico van handhaving door de Belastingdienst verschuiven naar onderaannemers, verlaagt ook de tarieven van zzp’ers.’
Zelfstandigen Bouw vindt de regels – is een zzp’er een échte ondernemer of verkapt in loondienst? – onduidelijk. ZB-voorzitter en meesterschilder Koen Dijkstra sprak daar onlangs over met Tweede Kamerlid Hans Vijlbrief (D66). Ook directeur Connie Maathuis van Vereniging Zelfstandigen Nederland (VZN) schoof aan.
‘Onzekerheid blijft groot’
Kern van het gesprek was de ‘langdurige onzekerheid rondom de rechtspositie van zelfstandigen’, die volgens Vijlbrief al meer dan tien jaar duurt. ‘De wet DBA moest duidelijkheid verschaffen, maar door tegenvallende uitvoering blijft de onzekerheid bij zowel zzp’ers als opdrachtgevers groot’, reageert de voormalig staatssecretaris van Financiën.
Uit angst de regels te overtreden, zetten opdrachtgevers in bepaalde sectoren niet of nauwelijks nog zzp’ers in, ziet Vijlbrief. ‘Dat is natuurlijk niet het doel van het beleid, maar wel het effect. Denk aan de problemen in de bouw en zorgsector, waar dit ook speelt, terwijl we hier alle handen keihard nodig hebben. Aan deze onduidelijkheid moet een einde komen.’
In rare bochten wringen
Zelfstandigen Bouw onderschrijft dit en bepleit werkbare regels voor zzp’ers in de bouwsector. ‘De huidige situatie zorgt voor paniek bij jongens die het goed voor elkaar hebben’, zegt Koen Dijkstra. ‘Veel zzp’ers, ook schilders, wringen zich in allerlei rare bochten om maar niet eventueel te worden aangemerkt als schijnzelfstandige. Grote opdrachtgevers verleggen het probleem en gaan niet meer rechtstreeks, maar via onderaannemers met zzp’ers werken.’
‘Bovendien zie ik veel zzp’ers die de zaakjes op orde hebben, maar zich toch gedwongen voelen via uitzendbureaus of detacheerders te gaan werken. Daardoor moeten ze financieel vaak grote offers brengen. Dit biedt helemaal geen bescherming voor de betreffende krachten.’ De ZB-voorman gaat nog een stap verder: ‘Als handhaving gericht is op de bescherming van zzp’ers en het tegengaan van gedwongen zelfstandigheid en uitbuiting, slaat de overheid hiermee de plank volledig mis.’
Buitenlandse bouwvakkers
Tot slot stipt hij de grote internationale gemeenschap aan die op veel bouwplaatsen werkzaam is. ‘Op grote bouwprojecten is meer dan vijftig procent van buitenlandse afkomst’, stelt Dijkstra. ‘Het is onrealistisch om te denken dat deze groep onder een cao gaat werken. Verreweg de meerderheid is zzp’er, omdat het alternatief vaak alleen een uitzendcontract is. Als zzp’er zijn ze in de regel veel beter af; daarom heeft deze groep zich massaal als zzp’er ingeschreven.’
Dwingen tot uitzendconstructies werkt volgens Dijkstra averechts. ‘Dan jaag je deze mensen de bouw uit en loopt de sector echt vast. De focus zou moeten liggen op uitbuiting voorkomen, lage tarieven bestrijden en de opbouw van een vangnet stimuleren. Want dáár zit de pijn.’
Clausules
De NOS meldde gisteren dat zzp’ers steeds vaker clausules aantreffen in hun contracten waarin opdrachtgevers financiële risico’s doorschuiven naar de zzp’er zelf. Mogelijke boetes en naheffingen worden doorgeschoven, terwijl dat juridisch gezien niet altijd helemaal mag.
De actieve handhaving van de Belastingdienst tegen verkapte dienstverbanden leidt dit jaar overigens nog niet tot boetes.
Zullen de vakbonden dit ook gelezen hebben alvorens ze met nieuwe (loon-) eisen komen?