De hoogwerker is een van de veiligste arbeidsmiddelen om op hoogte te werken. Dat zegt hoogwerker-deskundige Jur Kamsteeg van de International Powered Access Federation (IPAF). “Maar je moet dan wel de juiste machine gebruiken voor het juiste werk. Wat in de praktijk wel gebeurt, is dat de hoogwerker die voorhanden is ook wordt gebruikt terwijl er net een iets hogere, of een hoogwerker met meer reikwijdte of capaciteit, nodig is. In zo’n situatie kan het fout gaan. Kijk maar eens op internet. Een trapje in de werkbak zetten om bijvoorbeeld het werkbereik te verhogen et cetera.”
De beoordeling van een voldoende draagkrachtige ondergrond wordt ook wel verkeerd gedaan. “Het juist opstellen op een voldoende draagkrachtige ondergrond is van levensbelang. De ondergrond moet daarbij bovendien vlak en ongeroerd zijn. Omgewoelde losse grond kan leiden tot ongelijk wegzakken met alle gevolgen van dien”, aldus Kamsteeg.
“De stabiliteit van een hoogwerker moet bij normaal gebruik altijd gewaarborgd zijn. Dus bij onbelast en belast en bij alle standen en bewegingen. Met hoogspanningsmasten of kabels gaat het ook wel fout en beklemming of beknelling van ledematen komt tevens regelmatig voor. Bijvoorbeeld mensen die omhooggaan, niet goed kijken en zichzelf beklemmen onder een constructie.”
Ongelukken
Het klem raken is gevaarlijk. Hierdoor zijn al verschillende schilders om het leven gekomen. Zoals zes jaar geleden in het Gelderse Kesteren waar een vakman om het leven kwam nadat hij vast was komen te zitten tussen het plafond en een hoogwerker (Bron: De Telegraaf, red.). En in Roermond waarbij een schilder in 2014 verongelukte bij het schilderen van de onderzijde van een viaduct. Hij kwam klem te zitten tussen de hoogwerker en het viaduct (Bron: Nieuws.nl, red.).
Een ander gevaar ligt bij het laden en lossen van hoogwerkers. Een praktijkvoorbeeld daarvan deed zich enkele jaren geleden voor in Harlingen. Daar raakte een medewerker zwaargewond toen hij met een hoogwerker op rupsbanden een dieplader opreed. Op het moment dat de hoogwerker van de rijplaten het laadgedeelte op kantelde, kreeg de bak een zwieper. De bestuurder verloor daarbij zijn evenwicht en klapte zes meter naar beneden en kwam op het wegdek terecht (Bron: Leeuwarder Courant).
Positioneringslijn
Op de vraag of het nu wel of niet nodig is om aangelijnd te werken, is Kamsteeg helder. “Werken op hoogte is altijd werken met een verhoogd risico. Er moet dus een RI&E gemaakt worden en worden gekeken naar de machinehandleiding.
Je kunt vervolgens onderscheid maken in hoogwerkers die met de bak buiten de wielbasis komen (giekhoogwerkers) en hoogwerkers die met de bak binnen de kantellijn van de machine blijven (schaarhoogwerkers). Bij die eerste categorie moet je zeker met een veiligheidsharnas met positioneringslijn werken. Bij naast of boven water werken dient een risicoanalyse vast te stellen of het beter is om een harnas met positioneringslijn te dragen vanwege het valrisico, of een reddingsvest vanwege het risico op verdrinken.”
“Steeds meer professionele opdrachtgevers schrijven tegenwoordig het gebruik van een harnas met een positioneringslijn voor. “Dat is de praktijk en zo hoort het. Er wordt daarbij ook steeds meer om certificering gevraagd.”
Het advies van IPAF is dus om altijd een harnas met positioneringslijn te gebruiken in giekhoogwerkers. De hoogwerkergebruiker dient hierin altijd de handleiding van de fabrikant te volgen. Een standaard positioneringslijn is geregeld te lang. Een korte instelbare lijn wordt aanbevolen. Je moet de werkzaamheden ermee kunnen uitvoeren, maar je moet er de werkbak niet mee uit kunnen klimmen of vallen (katapulteffect), is het devies.
Ongelukken
Het aantal gerapporteerde hoogwerkerongelukken wereldwijd ligt, volgens de IPAF-cijfers, jaarlijks ongeveer gelijk, met een kleine stijging het afgelopen jaar. Het gebruik van hoogwerkers neemt daarbij de laatste jaren toe. “Je zou dus kunnen zeggen dat het veilig gebruik toeneemt. Er is overigens geen Europese wet dat je gecertificeerd moet zijn. Je moet wel een adequate opleiding hebben gehad”, aldus Kamsteeg.
Hij pleit voor een gedegen aanpak: “Alles begint met voldoende opleiding. Een gebruiker van een hoogwerker moet wel weten waar hij of zij mee bezig is en de risico’s beseffen. Volgens de Arbowet dient een werkgever voor opleidingen te zorgen voor zijn personeel. Certificering is in Nederland niet verplicht maar wel ten zeerste aan te raden. Van oudsher is de bouw een gevaarlijke omgeving om in te werken.”
Bij kans op aanrijding of bij risico op vallende voorwerpen van het platform moet er een afzetting worden geplaatst. Eigenlijk is dat altijd het geval wanneer onderhoudswerk vanuit een hoogwerker wordt uitgevoerd, stelt Kamsteeg. “Hiervoor neem je immers altijd materiaal en gereedschap mee naar boven. Bij harde wind is het ook oppassen geblazen. Je mag een hoogwerker daarom niet gebruiken bij windsnelheden boven de door de fabrikant aangegeven windsnelheid. Dus bij te krachtige wind moet je een hoogwerker niet gebruiken.”
Aanpassingen
Er wordt, volgens Kamsteeg, weleens gesjoemeld met machines. “De machine heeft een limiet van wat je mee omhoog mag nemen. Dat is een gewicht in personen en materiaal. Je mag in principe alles mee omhoog nemen, zolang dit maar binnen de werkbak past. Een hoogwerker is ontworpen om op hoogte werk te doen vanuit een werkbak.”
“Er zijn fabrikanten van hoogwerkers welke originele, goedgekeurde accessoires leveren om bijvoorbeeld glas mee te nemen naar boven. Maar het eigen gewicht verandert dan natuurlijk wel. Je krijgt daardoor een andere veilige werkbelasting. Ik zie wel zelfgemaakte tools waarbij de veilige werkbelasting van de machine niet naar beneden is bijgesteld.”
Kamsteeg: “Wat je ook ziet, is dat mensen bijvoorbeeld vinden dat het nodig is om sneller te kunnen rijden met een hoogwerker die geheven is. Hierbij wordt er met de rijsnelheid gesjoemeld, wat levensgevaarlijk is.” Allemaal zaken die beslist niet mogen.
Uitstappen
Uitstappen op hoogte mag in principe niet, geeft Kamsteeg aan. “Het is een kwestie van opleiden. Als je mensen opleidt, kun je mensen ook afrekenen op dingen die hij of zij niet mogen. Om dit onder controle te krijgen, is toezicht nodig. En wil je beslist op hoogte uitstappen, dan moet een grondige RI&E uitwijzen dat dit de veiligste en meest effectieve manier is om een bepaalde locatie te bereiken. Of als dit deel uitmaakt van een officieel noodreddingsplan. Een hoogwerker is niet ontworpen om deze op hoogte te verlaten, maar om tijdelijk werk op hoogte uit te voeren.”
Kamsteeg vertelt dat je met een hoogwerker geen hijswerk mag verrichten. “Je mag alleen handgereedschap en benodigd materiaal meenemen in de werkbak, tenzij er originele goedgekeurde accessoires aan de machine zijn bevestigd.”
Elektrische hoogwerkers
Op de vraag of er technische ontwikkelingen in de hoogwerkersector zijn, reageert Jur Kamsteeg van IPAF Benelux dat er steeds meer fabrikanten zijn die extra hulpmiddelen leveren bij hoogwerkers. “Secondary Guarding is daar een voorbeeld van. Dit zijn allemaal extra veiligheidsinrichtingen om de bediener te beschermen, bijvoorbeeld sensoren tegen beklemming/beknelling en beveiliging tegen onbedoelde activering van bedieningsfuncties. Bij de ontwikkeling van de autohoogwerkers wordt vooral gewerkt aan verbeteringen waarbij nog steeds met een B-rijbewijs mag worden gereden. Hoogte lukt daarbij wel, maar het zijwaarts bereik vergroten, is lastig. Verder komen er steeds meer elektrisch aangedreven hoogwerkers op de markt. We willen immers van het dieselgebruik in de bouw af. Die zijn er al, nog niet alles kan elektrisch, maar de ontwikkelingen gaan ook hier snel.”
Certificering
De International Powered Acces Foundation (IPAF) is een wereldwijde non-profit ledenorganisatie die zich inzet voor veilig en effectief gebruik van aangedreven hoogwerk toegangstechniek in de breedste zin van het woord. Leden zijn onder andere fabrikanten, verhuurders, dealers/distributeurs, aannemers & gebruikers. Wereldwijd worden jaarlijks ruim 165.000 personen opgeleid door IPAF-opleidingscentra. In de Benelux zijn 32 van deze centra. Het kantoor van IPAF Benelux is gevestigd in Hendrik Ido Ambacht. Alle cursisten die een IPAF-opleiding afronden, ontvangen een certificaat en een licentie in de vorm van een PAL Card. “Op het gebied van regelgeving doen wij ons best om overal aan te tonen dat we het van belang vinden dat iedereen die met een hoogwerker werkt het juiste papiertje heeft. Het zou mooi zijn als er een verplichting komt voor certificering”, aldus Kamsteeg. Voor meer informatie zie www.ipaf.org
Door: Cees Dijkstra