Glaszetbedrijven kunnen zich ook in dit jaar weer in extra aandacht van de Inspectie SZW (voorheen de Arbeidsinspectie) verheugen. Het beroep wordt dit jaar, samen met vier andere zware beroepen, extra gecontroleerd, legt projectleider Leo de Jong uit. ‘Er zijn bijna geen plaatsen meer waarop je niet met hulpmiddelen zou kunnen glaszetten.’
U bent projectleider Bouw, wat houdt dat eigenlijk ik?
‘Ambtelijk val ik, net als de andere landelijke projectleiders, onder de directie APS: Analyse, Programmeren, Signaleren: de afdeling van de Inspectie die de strategie uitzet hoe we het beste de arbeidsveiligheid in Nederland kunnen bevorderen. Ik werk nauw samen met de arbo-inspecteurs, die ambtelijk onder de Directie Arbeidsomstandigheden vallen. Er zijn in Nederland zo’n 200 arbeidsinspecteurs, waarvan er 70 op de bouw gericht zijn.’
Best veel!
‘De bouw is een grote sector, er werken 700.000 mensen. En de bouw is relatief risicovol: 60% van de werknemers vindt het eigen werk zwaar, 40% van de werknemers heeft lichamelijke klachten. Dat is aanzienlijk hoger dan in andere sectoren. Overigens zijn 10 van die 70 collega’s gespecialiseerd in asbest. De rest is meer algemeen arbeidsinspecteur.’
U richt zich nu vooral op fysieke belasting, (te) zwaar tillen?
‘Dat is op dit moment een speerpunt, ja. We blijven natuurlijk letten op gevaarlijke stoffen, maar daar zijn de laatste jaren enorme verbeteringen gerealiseerd. Met name in apparatuur. Niemand hoeft meer kankerverwekkende kwartsstof of hardhoutstof in te ademen. En vallen van hoogte of struikelen heeft eigenlijk altijd onze aandacht. Omdat het zo vaak voorkomt. Niet alleen vallen van een ladder of steiger, maar ook akelig struikelen of verstappen op de bouwplaats. Zo’n 50% van de tijd van onze inspecteurs zit in reactief optreden: onderzoek doen naar aanleiding van een ongeval. En de meest voorkomende ongevallen zijn vallen en struikelen. Je hebt het over gebroken ledematen, hersenschuddingen of erger. Vandaar dat inspecteurs veilig werken op hoogte altijd zullen meenemen bij een inspectie. Een ander aandachtspunt naast fysieke belasting is op dit moment de ‘verticale keten’. Opdrachtgevers en ontwerpers hebben eigenlijk al sinds jaar en dag een wettelijke plicht om bij het ontwerp van hun gebouw te kiezen voor materialen en een logistiek die het voor iedereen mogelijk maakt om veilig te werken.’
Ik geloof niet dat dat veel gedaan wordt
‘We gaan er meer aandacht aan besteden. We doen dat door ons te richten op grote opdrachtgevers met veel bouwopdrachten: instellingen, corporaties, het Rijk, gemeenten. Een opdrachtgever is verplicht om een coördinator te benoemen die speciaal op dit soort dingen let: is die zware, massieve bouwsteen wel nodig? Kan er niet ook een hol betonblok gebruikt worden dat makkelijker te tillen is? Of nog beter, kunnen er blokken worden gebruikt die mechanisch kunnen worden verwerkt?
Glas, bijvoorbeeld, wordt steeds maar zwaarder
‘Dat klopt. Er wordt nu al meer en meer driedubbel isolerend glas geplaatst. Dan heb je het ook over ruiten die echt niet meer met de hand te tillen zijn. Maar gelukkig zijn er ook voor de glasplaatser inmiddels heel veel hulpmiddelen ontwikkeld. Er zijn bijna geen plaatsen meer waar je die niet zou kunnen inzetten. Het zit ‘m nog vaak in werknemers die ‘even snel’ een ruit willen plaatsen. Veilig tillen moet meer tussen de oren komen van de werknemers.’
Maar… op menige bouwplaats kom je er met je wagentje of kraantje gewoon niet door!
‘Dat komt inderdaad voor. Kijk, ik heb veel bewondering voor wat er in de bouw allemaal aan arbeidsveiligheid wordt gedaan. Dat is echt indrukwekkend. Zowel op brancheniveau als individuele bedrijven. Nergens zie je zoveel serieuze RI& E’s als in de bouw. Aan de andere kant heerst er wel een cultuur van ‘ik’ en ‘zij’. Als er iets niet lukt komt dat door de ander, en ‘ik’ kan daar niets aan doen. Terwijl het veel meer een kwestie van ‘wij’ zou moeten zijn. In een veel vroeger stadium zouden ontwerpers, aannemers en onderaannemers met elkaar moeten overleggen, over wat heb jij nodig om jouw werk veilig en verantwoord te kunnen uitvoeren? Dat geldt dus ook voor de begaanbaarheid en de toegankelijkheid op bouwterreinen. Ik weet dat ook om andere redenen steeds beter wordt samengewerkt. Ik kan dat alleen maar toejuichen. Maar wel van een afstand, want de Inspectie is en blijft natuurlijk van het wettelijk kader en van de handhaving.’
De Arbowet heeft iets eigenaardigs: soms is een zzp’er werknemer…
‘Inderdaad. Dat is voor veel mensen een verrassing. Maar als er een gezagsverhouding is, dan is er in termen van de Arbowet al snel sprake van een arbeidsrelatie. Dat heeft dan niets te maken met een VAR-verklaring, de aard van het contract of wat dan ook. Ik geef graag het voorbeeld van een schilder zonder personeel die drie panden te schilderen heeft en daarvoor een andere zzp’er aanneemt. Als hij die schilder zegt wanneer hij moet beginnen, met welke producten hij moet werken en wanneer hij klaar moet zijn, is er in onze ogen al sprake van een gezagsverhouding. Staat die “onderaannemer” dan vervolgens onveilig aan een dakkapel te schilderen en zeg je daar niets van, en stort hij naar beneden, dan kan de “onderaannemer” jou aansprakelijk stellen.’
Oeps! En dan was er nog iets met bouwplaatsen…
‘Staatsecretaris Paul de Krom heeft beleid opgesteld waardoor voor zzp’ers die geheel op zichzelf en alleen een klus uitvoeren, bepaalde arboregels niet gelden. Dat zou in de praktijk bijvoorbeeld kunnen betekenen dat ze meer dan 25 kilo mogen tillen. Het is uiterst onverstandig, maar het zou mogen. In alle andere gevallen, dus waar er sprake is van meerdere mensen die op dezelfde plek, in dezelfde tijdsperiode of binnen dezelfde organisatie aan een bouwwerk werken, dient de zzp’er zich te houden aan dezelfde arboregels als werknemers. Dus ook de zzp’er die een zzp’er vraagt hem even te komen helpen een ruit van 60 kilo te plaatsen.’
U bent streng, gaan bedrijven daar iets van merken?
‘De Inspectie SZW zoekt met nadruk samenwerking op. Met branchepartijen en individuele partijen. En als in een bepaalde situatie iets niet anders kan, dan zijn wij realistisch genoeg. Wat wel verandert is dat we na de Bouwvak meer zullen gaan beboeten. Tot aan de zomervakantie geven we vooral waarschuwingen aan bedrijven die zich niet aan de regels houden. In het najaar worden we strenger. Dan zit alleen een waarschuwing er niet meer in.’