‘Ik creër hier een beleving’

De Sint Clemenskerk in Nes op Ameland brandde ruim drie jaar geleden grotendeels af. De herbouw van dit godshuis is nu in volle gang. Schilder Randolph Algera brengt in het gebouw – naar eigen ontwerp – nieuwe, moderne polychromie aan met als thema ‘eb en vloed’ en voert daarnaast restauratieschilderwerk uit. Ook ontwerpt hij de glas-in-lood ramen. Algera noemt het een ‘once in a lifetime’-project.

In opdracht van het Amelander parochiebestuur herbouwt aannemersbedrijf Friso Restauratie uit Leeuwarden de katholieke Sint Clemenskerk in het dorp Nes. In februari 2013 verwoestte een brand het grootste deel van dit rijksmonumentale godshuis, in 1878 gebouwd naar een ontwerp van de beroemde architect Pierre Cuypers.

Nadat het vuur was gedoofd, stonden alleen de muren nog overeind. Dat bood Friso voldoende aanknopingspunten om de kerk weer zo authentiek mogelijk te herbouwen. Het interieur wordt gemoderniseerd. Zo komen er onder andere een natuurstenen vloer, isolatie, dubbele beglazing, een nieuwe wandafwerking en glas-in-lood ramen in.

Eigentijdse polychromie

Restauratie-, decoratie- en kunstschilder Randolph Algera uit Heerenveen is nauw betrokken bij het eilander kerkproject. Twee jaar geleden werd hij benaderd met het verzoek om voor de verzekeraar een calculatie te maken van de reconstructie van het – door de brand verloren gegane – authentieke, decoratieve schilderwerk en glas-in-lood-ramen in de kerk. “Nadat ik deze opdracht had uitgevoerd legde ik het parochiebestuur de vraag voor: waarom de keus voor reconstructie? Voor dat geld zou je net zo nieuwe, moderne polychromie en glas-in-lood ramen kunnen aanbrengen, zodat je een veel eigentijdser kerkinterieur krijgt.”

Het bestuur was eerst ietwat terughoudend over Algera’s idee. Hij werkte daarom een concreet ontwerp uit en presenteerde zijn interieurplan vorig jaar aan de katholieke geloofsgemeenschap. Uiteindelijk liep men hier warm voor en mocht Algera met de uitvoering aan de slag. “Ik heb bewust gekozen voor een ‘Gesamtkunstwerk’ met veel katholieke symboliek én een toepasselijk eilander thema: ‘Eb en vloed’. De nieuwe polychromie op de wanden en gewelven is daarin tot in detail op elkaar afgestemd. Ook andere interieur-elementen, zoals de nieuw te ontwerpen glas-in-lood ramen, de vloer en kerkbanken, heb ik in dat totaalplaatje verwerkt. “Ik creër hier een beleving. Mensen die hier straks de kerk binnenkomen, stappen als het ware een schilderij binnen!”

Blauw

Naar het ontwerp van Algera schilderden werknemers van schildersbedrijf Elzinga uit Zwaagwesteinde het splinternieuwe houten tongewelf van de kerk onlangs in negen tinten blauw, in kleur subtiel verspringend van licht naar donkerblauw. Dit blauw beeldt de lucht uit. Alle binnenwanden zetten zij straks, zodra deze gestuukt zijn, tot circa zes meter hoogte in drie zandkleurige tinten. Deze zandkleuren verbeelden de duinen.

Met de uitvoering van dit reguliere schilderwerk ligt er dan een stevige basis, waarop Algera vervolgens zelf, vanaf september aanstaande, kan voortborduren met zijn nieuwe polychromie. Zo komen op de zandkleurige wanden schilderingen van planten, bloemen en dieren die allemaal op Ameland te vinden zijn.

Glas-in-lood

Algera ontwerpt ook de glas-in-lood ramen. Veertig in totaal. Daarin beeldt hij vele christelijke iconen af zoals Titus Brandsma, de Moeders van de Plaza de Mayo, moeder Theresa, Mozes, Noach en de ark (de af te beelden dieren – paard, ree, fazant en konijn – komen allemaal voor op het eiland), Johannes de Doper, aartsbisschop Willibrordus, Antonius van Padua en paus Franciscus af.

Algera: “Op de achtergrond van al deze personen laat ik telkens de duinen van Ameland en een zeeblauwe lucht terugkomen. Wat dat blauw betreft heb ik bewust gekozen voor ultramarijn, want dat zorgt voor een extra mooie lichtinval in de kerk.” Voor de technische uitvoering van zijn glas-in-lood ramen sprak Algera van tevoren met vele glazeniers. “Zelf had ik daar nauwelijks ervaring mee. Ik kwam al snel tot de slotsom dat ik het brandschilderen – uit budgettair oogpunt – het beste zelf kon uitvoeren.”

Met grisailleverf voert hij nu dit schilderwerk op het circa 4 millimeter dikke glas uit in zijn atelier. “Dat gaat, na eerst wat kinderziekten te hebben overwonnen, nu prima.” Daarna gaat het glas naar glasatelier Sio2 in de stad Groningen, waar de pigmenten in een oven op hoge temperatuur in het glas worden gebrand en het geheel vakkundig afgewerkt.”

Mariakapel

Bijzonder wordt ook de Mariakapel in de Sint Clemenskerk. De basis wordt gevormd door blauw geschilderde wanden en plafond. In het raam wordt Maria levensgroot in glas-in-lood geschilderd, omringd door bloemen die veel op Ameland voor komen. Deze witgele en goudklerige bloemen worden ook op de muren van de kapel geschilderd, waardoor glas en wand als het ware een geheel vormen.

Op de vloer schildert Algera een grote lelie op een lichte ondergrond. “Het moet een mystieke ruimte worden”, legt hij uit. Daartoe verrijst in de ruimte ook een manshoog Mariabeeld van glas, uitgevoerd in 3D-reliëf. Sio2 maakte daar een speciale mal voor. Het beeld zal straks van alle kanten worden omstraald met licht.

In het priesterkoor schildert Algera onder de ramen een spirituele tekstband die door de deuren heenloopt. Onder deze tekstband komt een gordijnschildering van circa 2.20 meter hoog, door hem uitgevoerd in trompe l’ óeil-techniek. Op de gordijnschildering komen zonnebloemen, gestileerd met daarin verweven de steel/bladeren. Om de ramen komen deels gesjabloneerde en deels geschilderde voorstellingen van zonnebloemen. Er wordt hier door Algera asymmetrisch gewerkt in een herhalend patroon.

Triomfboog

Volgens Algera wordt de triomfboog in de kerk, met een doorkijk naar het priesterkoor, hèt pronkstuk van zijn bijzondere project. “Deze schildering maak ik op doek, samen met kunstschilder Gabriëlle Westra. Aan de linkerzijde komt een afbeelding waarop Jezus wandelt over het water. Op de achtergrond zal straks een vissersboot met enkele leerlingen te zien zijn. Petrus probeert uit de boot over het water naar Jezus toe te lopen. Het centrale thema hierbij is vertrouwen.”

Aan de rechterkant van de triomfboog komt een afbeelding van een vissersboot op het water. Hierin zitten Jezus en Simon. Ze halen een enorme vangst aan boord. Zoveel dat hun netten scheuren. Centraal in de afbeelding komt de phoenix, het zinnebeeld van Christus, verrezen uit de as. Symbool voor herleving en onsterfelijkheid.

Uniek

Van het parochiebestuur krijgt Algera de vrije hand om ook andere interieurelementen in het kerkgebouw op zijn schilderwerk af te stemmen. Zo komt er in de vloer een reliëf van ‘wrakhout’ – versteende tegels met houtstructuur – dat een kruis vormt. En de kerkbanken krijgen een dusdanige vorm alsof het lijkt dat de mensen in een schip zitten dat richting het altaar vaart. Om zijn ‘Gesamtkunstwerk’ optimaal tot zijn recht te laten komen, is een goede verlichting van groot belang, stelt Algera. Specialist Don Hofman uit Groningen heeft daarom een speciaal lichtplan gemaakt voor de kerk.

“Het is fantastisch dat ik zoveel creatieve vrijheid krijg in een kerkgebouw. Het opbouwen van een kerkinterieur van A tot Z is de afgelopen 150 jaar niet voorgekomen en dat ik daar aan mee mag werken, is een enorme eer”, vertelt Algera trots. Voor mij is dit dan ook een ‘once in a lifetime-project’. In de wintermaanden hoop ik het schilderwerk af te kunnen ronden. De kerk wordt dan in de loop van 2017 officieel heropend.”