Eén op de zeven werknemers geeft aan dat hij of zij te maken heeft met pesten op de werkvloer. Ze verzuimen drie keer zo vaak dan gemiddeld het geval is. Ruim een derde deel van de gepeste werknemers heeft last van burn-outverschijnselen. Het zal je als werknemer maar overkomen. Maar ook: het zal je als werkgever maar treffen.
‘Ach, een geintje toch moet kunnen’ is een veel gehoorde reactie. Totdat je als ondernemer merkt dat niet het slachtoffer de zwakste schakel in je personeelsbestand is, maar de pester(s). Niet voor niets heeft de overheid op Arboportaal.nl speciale tools ontwikkeld hoe je als bedrijf, als werkgever en als werknemer hier mee om te gaan.
De cijfers liegen er niet om. De overheid heeft pesten op de werkvloer in kaart gebracht en het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) heeft online tools beloofd om leidinggevenden te helpen die het pesten op de werkvloer willen aanpakken. Die zijn deze maand gepresenteerd op Arboportaal.nl: een online tool en een PowerPoint-presentatie, die helpen ongewenste omgangsvormen op het werk tegen te gaan.
Niet dat ongewenst gedrag als pesten tot voor kort niet of minder voorkwam, maar de samenstelling van de medewerkerpopulaties is de laatste jaren sterk veranderd. Het over een lange periode harmonisch tot stand gekomen personeelsbestand van vaste arbeidsovereenkomsten bestaat al lang niet meer. Wat bij schilders- en onderhoudsbedrijven meer met de werkelijkheid overeenkomt is een vaste kern van doorgaans wat oudere, ervaren werknemers met daaromheen een schil van inleners. En daar ontstaan in sociaal opzicht al heel snel de verschillen, de wrijvingen en conflictjes. De tegenstellingen jong-oud, ervaren-onervaren, leerling-leermeester, christen-moslim, loyaal-disloyaal, autochtoon-allochtoon, wel en geen diploma, vaste baan-voorlopige aanstelling, ze nemen hand over hand toe. Het hoeft niet, maar zonder inzicht in de problematiek van subtiel pestgedrag en zonder gedragsprotocol is het een voedingsbodem voor ‘gesodemieter’ op de werkvloer.
De arbowet is duidelijk: de werkgever moet er zorg voor dragen een sociaal veilig werkklimaat te creëren voor medewerkers. Als werkgever ben je zelfs wettelijk verplicht om regelmatig na te gaan of ongewenste omgangsvormen op het werk voorkomen en zo ja om maatregelen te nemen die dit tegen gaan. Doe je dat niet, dan kun je bij conflictsituaties veroordeeld worden tot financiële genoegdoening en eventueel door de Inspectie SZW opgelegde boetes. Dit staat nog los van de kosten van uitval (doorbetaling bij ziekte).
Het fenomeen pesten is lastig om objectief vast te stellen. Want wanneer wordt een lolletje pestgedrag? Soms heeft degene die het grapje maakt, niet eens door dat de ander dit als pesten ervaart. Grofweg moeten alle medewerkers en leidinggevenden zich realiseren dat wanneer iemand iets als pesten ervaart, er iets gedaan moet worden. En ook dat is in de praktijk al lastig genoeg, want iemand die gepest wordt, zal de pesterijen vaak zichtbaar afdoen met een grapje, een glimlach of stilzwijgen.
Meer over de signalen over pesten, de oorzaken, het besprekbaar maken ervan, gedragsregels opstellen en hulpmiddelen bij het voorkomen en oplossen op Arboportaal.nl.
‘Het begon met een geintje’
Pesten vindt vooral op school plaats. Het betreft meestal jongeren. Internet speelt daarbij een grote rol. Maar pesten onder volwassenen op de werkvloer is een minstens zo groot probleem. Niet zelden heeft de weerbaarheid tegen pesten al schade opgelopen door pesterijen tijdens de jeugd.
Enkele ervaringen van gepeste volwassenen (bron: pesten.nl, Gezondheidsplein) liegen er niet om:
Bijvoorbeeld over iemand die nu met pensioen is. Eindelijk rust? Nee. De nachtmerries blijven. Het gepest door collega’s werkt nog steeds door. Het genegeerd worden, buiten gesloten voelen was voor dit slachtoffer het ergste. Daarnaast dat niemand van de collega’s het voor hem opnam, niemand met interesse een vraag stelde; waarschijnlijk uit angst om ook verstoten te worden. Het gevoel van eigenwaarde heeft in de loop der jaren een deuk opgelopen en is na de pensionering nog steeds erg laag.
Pesten krijgt nog een extra dimensie als de leidinggevende deel uitmaakt van de groep pesters en collega’s wel oppassen om het voor de gepeste collega op te nemen. Of zoals in dit geval de leidinggevende de enige pester is. Je krijgt bijvoorbeeld opdrachten die je eigenlijk niet aankunt of waarvoor de tijd te kort is; je wordt altijd afgesnauwd op momenten dat andere collega’s er niet bij zijn of het niet kunnen horen. Ook de weekenden worden een hel in de wetenschap dat het gepest maandag gewoon weer verder gaat.
Of dit verhaal van iemand die best tegen een stootje kon, maar daarna gebukt ging onder pesterijen. Een opmerking over een lichamelijk kenmerk komen steeds vaker voor. Het begint met een geintje. Geintjes worden structurele pesterijen. Op een dusdanige manier dat de pesters altijd de lachers op hun hand krijgen. Met als gevolg het gevoel geïntimideerd te worden en een hoge mate van onzekerheid. Het bijzondere is dat het betreffende bedrijf een pestprotocol heeft. Sommige medewerkers zijn op hun gedrag aangesproken. Met weinig resultaat. Stilzwijgen, wegkijken en een verkeerde blik zijn niet of nauwelijks controleerbaar. Het enige wat hielp was een assertiviteitstraining om het zelfvertrouwen op te vijzelen en leren om te gaan met moeilijke situaties.
Pesten laat littekens achter, vaak voor het leven, is het relaas van deze nu 61-jarige. Het pesten begon al op het lager onderwijs, de beroepsopleiding en vele jaren daarna. Aanleiding voor de pesterijen waren een zichtbare lichte handicap (niet goed kunnen lopen), het dragen van een bril en het hebben van een kunstgebit op jonge leeftijd als gevolg van een ziekte. Niemand nam het voor het slachtoffer op. Zelfs de ouders wisten niet hoe hier mee om te gaan. Belangrijk effect hiervan is het verlies aan vertrouwen in mensen waardoor mensen in een sociaal isolement vervallen. Dit gebrek aan vertouwen leidt niet zelden tot eenzaamheid, te veel drinken en een gokverslaving. Het leven voelt als overleven.
Soms kom je in een bedrijf te werken waar al een ‘dat-moet-toch-kunnen-cultuur’ hangt. In de ogen van de pesters zijn het gewoon ‘geintjes’. Opvallend wanneer die ‘geintjes’ zich meestal op één en dezelfde persoon richten. Geintjes werden roddels, zwartmakerijen, onterechte beschuldigingen. ‘Ik kon slecht voor mezelf opkomen. Ik werkte er immers nog niet zo lang. Ik was te gevoelig en deed te aardig. Dat is iets wat je nóóit moet doen. Wanneer ze het gevoel krijgen dat ze over je heen kunnen lopen, doen ze dat. Dan begint de ellende pas echt. Ontslag nemen voelde als de enige uitweg. Wat bleef was de woede en frustratie en een verwerkingsproces van vele jaren.’
Foto:
Zout in je koffie? Eenmalig, en als het daar bij blijft prima. Structurele plagerijen, lastig bewijsbare en meer geniepige pesterijen kunnen levens verwoesten
Foto: HvG