Zestien zero-emissiezones telt Nederland inmiddels. Uitstootvrije gebieden in binnensteden, waar vrachtwagens en oude bedrijfsbusjes op diesel, gas of benzine niet meer welkom zijn. Alleen elektrisch of op waterstof mag nog. Ondernemers die de regels aan hun laars lappen, kunnen een waarschuwing of een boete verwachten.
Althans, als je een Nederlands kenteken hebt. Want buitenlandse busjes ontspringen de dans. Door camera’s gescande kentekens bij het binnenrijden van een zero-emissiezone mogen vanwege Europese privacywetgeving namelijk niet worden gebruikt om milieuboetes te geven. Dat schrijft staatssecretaris Chris Jansen van Infrastructuur in een brief aan de Tweede Kamer. Een probleem dat hij wil oplossen.
Losse afspraken
Al blijkt dat lastiger dan gedacht. Er is in Brussel gelobbyd om de regels aan te passen, maar nog zonder succes. Daarom mikt Nederland nu op onderlinge, losse afspraken met België en Duitsland. Met België hoopt het kabinet binnenkort een deal te sluiten, zodat Vlaamse voertuigen straks wel automatisch bekeurd kunnen worden. Met Duitsland wordt dat ingewikkelder: volgens de strengere Duitse privacyregels mogen gegevens daar pas worden gedeeld na een overtreding, terwijl de cameraherkenning in Nederland juist met registratie vooraf werkt.
Steekproeven op straat
Zolang er geen Europese oplossing is, moet de handhaving van buitenlandse busjes op straat gebeuren, stelt de staatssecretaris. Het plan: gemeentelijke handhavers (boa’s) inzetten om steekproeven te doen. Al is die inzet arbeidsintensief en beperkt effectief. Ondertussen wordt ook naar andere alternatieve methodes gekeken, zoals het stickersysteem in Duitsland en Frankrijk. Daarnaast denkt Jansen aan een regel waarbij een ondernemer zich eerst moet aanmelden via een website voordat een busje in de milieuzone mag komen. Dit gebeurt al voor vrachtwagens in de emissiezone op de Rotterdamse Maasvlakte.
Ongelijk speelveld
Hoe dan ook: er moet iets gebeuren. Want dat Nederlandse ondernemers wel bekeurd gaan worden en busjes met een buitenlands kenteken straks straffeloos door de zero-emissiezones kunnen dieselen, is ‘niet uit te leggen’, meent VVD-Tweede Kamerlid Hester Veltman. ‘We hebben al eerder aan de bel getrokken over de uitvoering, de staatssecretaris heeft het niet op orde.’
Transport en Logistiek Nederland, de ondernemersorganisatie voor de transport- en logistieksector, spreekt van een ongelijk speelveld: ‘Terwijl Nederlandse ondernemers investeren in schone voertuigen of betalen voor ontheffingen, kunnen buitenlandse dieselvoertuigen veelal zonder gevolgen de regels overtreden. Dat is niet alleen oneerlijk, het schaadt ook de concurrentiepositie.’ Sinds de invoering van de zero-emissiezones begin 2025 zijn al ruim 265.000 bestelauto’s geweerd. ‘Dit laat de impact van de maatregel zien, maar benadrukt ook dat handhaving alleen effectief is als álle voertuigen worden meegenomen – ook buitenlandse. Anders neemt de motivatie om te verduurzamen af en verdwijnt het draagvlak onder ondernemers.’
Overgangsregeling
De strengere regels zijn ingevoerd na het Klimaatakkoord van 2019. Het doel: minder uitstoot in steden. Voor ondernemers is er een overgangsregeling. Ze kunnen een tijdelijke ontheffing aanvragen via een centraal loket. Sinds de start in juli 2024 zijn er bijna 6.000 aanvragen binnengekomen, waarvan het overgrote deel is goedgekeurd. Ruim 64 procent van de ondernemers met een bestelauto maakt zich zorgen over de invoering van zero-emissiezones sinds begin dit jaar, blijkt uit recent onderzoek van ANWB Zakelijk.