Eind 2012 dienen zzp’ers zich aan dezelfde arboregels te houden als werknemers die aan het werk zijn op dezelfde bouwplaats. Dat heeft het kabinet besloten na een lange lobby, onder andere van arbo-organisatie voor de bouw Arbouw. Directeur Jan Warning legt uit hoe het zit.
Hoe kun je nu zzp’ers gelijkstellen met werknemers?
‘Dat is al al jaren gedeeltelijk het geval. De Arbowet maakte vroeger onderscheid tussen ernstige veiligheidsrisico’s en niet-ernstige risico’s. Ernstige risico’s waren valgevaar en ook het werken met oplosmiddelen binnenshuis. Zzp’ers zijn, om hen te beschermen, allang verplicht zich op die gebieden aan de Arbowet te houden.’
Dus als zzp’er moet ik altijd kantplanken gebruiken en mag ik binnen niet met oplosmiddelen werken?
‘Precies, daar is geen discussie over. Ook al is de Arbowet eigenlijk in het leven geroepen om veiligheid in arbeidsverhoudingen te regelen: werknemers hebben zo een wettelijke mogelijkheid om bij hun werkgever te vragen om veilige werkomstandigheden en werkgevers kunnen zo hun medewerkers verplichten veilig te werken. De Inspectie SZW ziet op de handhaving toe.’
Verwarrend. Dan is de Arbowet dus soms wel en soms niet op een zzp’er van toepassing.
‘Inderdaad. Dat levert op de bouwplaats regelmatig scheve ogen op. Binnen Arbouw, dat bestuurd wordt door werkgeversorganisaties Bouwend Nederland en Fosag/Noa en door de vakbonden CNV Vakmensen en FNV Bouw, is dit al een tijd een punt van zorg. Werknemersorganisaties vinden het slecht dat het veiligheidsniveau op een bouwplaats afneemt wanneer er mensen rondlopen die zich niet aan dezelfde regels hoeven te houden. Werkgevers hebben het over de concurrentie. Wanneer jij als bedrijf investeert in tilmiddelen of meer tijd nodig hebt om een klus met meer mensen te klaren, en je concurrent hoeft dat niet omdat hij met zzp’ers werkt, dan ervaren zij dat als oneerlijk.’
Nou… maak de zzp’er dan maar helemaal onderdeel van de Arbowet
‘In die geest heeft de Sociaal Economische Raad ook geadviseerd aan staatssecretaris De Krom. Zzp’ers zouden dan, net zoals bedrijven met personeel, een soort risico- en veiligheidsbeleid moeten voeren, en bijvoorbeeld een RI&E moeten maken. Dan zouden zzp’ers zich altijd en overal, dus ook als ze zelfstandig bij een particulier werken, aan de Arbowet moeten houden.’
Maar daar heeft de bewindsman niet voor gekozen
‘Nee. In het advies dat nu door het kabinet naar de Tweede Kamer is gestuurd worden andere keuzes gemaakt. Het zelfstandig ondernemerschap staat centraal. Een werknemer staat in een bepaalde gezagsverhouding tot zijn chef, en kan moeilijk bepaalde werkzaamheden weigeren. Een zzp’er maakt zijn eigen keuzes. Daarom gaat het kabinet wel mee met het argument van de slechte invloed op het veiligheidsniveau, maar niet met dat van de concurrentie op veiligheid.’
Dat brengt me op een idee: je zou als hoofdaannemer alléén maar met zzp’ers moeten gaan werken op een bouwplaats. Hoef je je niet aan de wet te houden!
‘Zo gemakkelijk gaat dat niet. Er zijn verschillende procedures gevoerd door de Inspectie SZW over dit soort constructies. Ook omdat men er in de praktijk vaak mee te maken kreeg, bijvoorbeeld met een ploeg metselaars die allen dezelfde werkzaamheden verrichtten, waarvan er sommigen wél en sommigen niet in dienst waren. De Inspectie heeft dan aangetoond dat er in dit soort situaties wel degelijk een gezagsverhouding was tussen de aannemer en de zzp’ers. Ze konden niet vrij hun tijd indelen en ze hadden geen eigen arbeidsmiddelen. In dergelijke gevallen geldt de Arbowet ook voor zzp’ers.’
Aan welke ‘nieuwe’ arbovoorschriften moet de zzp’er nu voldoen?
‘In de praktijk komt het maar neer op één ding: de maatregelen om fysieke belasting te verminderen, met name de tilnorm van 25 kilo. In alle arbocatalogi, voorschriften die branches hebben opgesteld als handhavingsdocument voor de Inspectie SZW, komt die norm voor. Dat betekent dat binnenkort ook een zzp’er niet even een ruit van 40 kilo mag tillen. Hij zal tilhulpmiddelen moeten inzetten of, tot 50 kilo, hulp van een ander moeten inroepen.’
Oh… dat is het?
‘Een versleten rug, gewrichtsproblemen of slechte knieën zijn heel akelige aandoeningen. Driekwart van de bouwwerknemers die de WAO instroomt heeft klachten aan het bewegingsapparaat. Wij weten dat omdat Arbouw de Pago’s coördineert, de vier- of tweejaarlijkse keuringen voor bouwpersoneel. Te zware fysieke belasting komt vaak pas na jaren naar voren.’
Enne… als ik nu als zzp’er in rechtstreekse aanneming van de opdrachtgever werk, of pas op de bouwplaats verschijn als de werknemers weg zijn en ik til die 40 kilo?
‘Het kabinetsvoorstel moet nog langs de Tweede Kamer. Daarna zullen er nog heel wat ambtenaren naar kijken. Duidelijk is dat een zzp’er die alleen voor een particulier werkt wél nog steeds meer dan 25 kilo mag tillen. Hopelijk doet hij dat niet te vaak. Voor het geval uw voorbeelden op een bouwplaats zouden plaatsvinden, kan ik me niet anders voorstellen dat dat als een overtreding van de Arbowet gezien zal worden.
Hebben zzp’ers eigenlijk kunnen meepraten?
‘Wel degelijk. In de SER zitten ook vertegenwoordigers van zzp’ers. Arbouw zou overigens graag meer willen doen voor en met zzp’ers. Te denken valt aan een soort Pago voor zelfstandigen. De financiering is dan wel een vraag, want zzp’ers dragen niet bij aan de O&O fondsen waaruit Arbouw gefinancierd wordt. Misschien zou je het kunnen koppelen aan een keurmerk. Een gezonde zzp’er is immers ook een betrouwbare zzp’er.’