De afdeling ‘Schilderspecialist, decoratie en restauratie’ niveau 4 van Vakschool SintLucas te Boxtel combineert het afsluiten van competentiegericht beroepsonderwijs via bijzondere meesterproef met buitenlandse werkervaring. Studenten ‘Schilderspecialist’ worden namelijk betrokken bij de conservatie en restauratie van een Gotische kerk in dorpje Marson sur Barboure in Frankrijk.
Binnen het competentiegericht beroepsonderwijs zijn praktische leerervaring en examinering in de beroepspraktijk belangrijke onderdelen. Een beroep leert een student nu eenmaal beter op de werkvloer dan op school. De afdeling ‘Schilderspecialist, decoratie en restauratie’ niveau 4 van Vakschool SintLucas te Boxtel is in 2012 gestart met restauratieve projecten waarin praktijkopdrachten en examinering centraal staan. Zo kunnen studenten in opgaven hun vakmanschap bewijzen als onderdeel van de Proeve van Bekwaamheid. Tijdens zo’n project moet de student een aantal opdrachten doorlopen in een arbeidssituatie waarbij praktijkgerichte werkprocessen centraal staan. Door een meesterproef geeft de student aan competenties, vakkennis en vaardigheden te bezitten die belangrijk zijn om als beginnend beroepsbeoefenaar aan de slag te gaan. Het is een traject waarbij de beroepspraktijk en beroepsopleiding met elkaar verweven zijn.
Competentiegericht onderwijs
“Bij competentiegericht onderwijs gaat het om het totaal van kennis, inzicht, vaardigheden en gedrag”, aldus vakdocent Joep Dirckx van SintLucas. “Deze zijn nodig om een beroep goed te kunnen uitoefenen. Het gaat er niet alleen om dat een student wéét hoe het zou moeten, maar dat hij/zij het ook zo doet!” Een beroepsopleiding is verdeeld in losse onderdelen (beoordelingseenheden). Een student werkt aan de beoordelingseenheden tijdens contacturen (lesuren), zelfstudie-uren en in praktijksituaties. De beoordelingseenheden sluit een student in de theorie af met een Kennis- & Inzichttoets en in de praktijk met een Proeve van Bekwaamheid. Een meesterproef is een deel van de Proeve van Bekwaamheid.
Bijzondere meesterproef
Leiding en vakdocenten bij SintLucas te Boxtel hebben gekozen voor een bijzonder eindwerk voor hun studenten. Het gaat om de conservatie en restauratie van de Gotische kerk in het dorpje Marson sur Barboure dat ligt in het Franse Meusegebied. De kerk dateert uit 1576 en heeft ook verschillende Romaanse onderdelen. In maart 2012 werd door Dirckx contact gelegd met de commune en de burgemeester van Marson sur Barboure. Beide partijen kwamen overeen om een vooronderzoek en een inventarisatie van de te restaureren kerk te maken. In januari 2013 tekende men een overeenkomst met betrekking tot een gedeeltelijke restauratie, een reconstructie en de renovatie van het interieur. De kerk krijgt namelijk in de toekomst een multiculturele bestemming, zoals concerten, kunstmanifestaties en andere culturele doeleinden om gelden te genereren voor het behoud van dit karakteristieke gebouw. Het project werd verdeeld over twee schooljaren en bestaat uit verschillende fasen. “Demontabele onderdelen zoals beelden, retabel (altaarstuk) en de kruiswegstatie zijn door de commune vervoerd naar het schoolgebouw in Boxtel en zijn daar gerenoveerd en in een nieuwe kleurstelling met traditionele verfmaterialen uitgevoerd”, vertelt Dirckx. “Het interieur is gerenoveerd in twee fasen. De eerste fase – bestaande uit het houten plafond, het stenen altaar en de preekstoel – is uitgevoerd in het voorjaar van 2013. De renovatie van het plafondgewelf en de façades waren in het voorjaar van 2014 aan de beurt.”
Selectie studenten
Voor het werk in Frankrijk is per leerjaar een selectie gemaakt uit een groep van 30 studenten. Hierbij is gekeken naar individuele kwaliteiten op het gebied van kennis, vaardigheden, inzicht en attitude. “Belangrijk bij dergelijke projecten is dat er een goede teamgeest is en dat er studenten meegaan die buiten hun eigen sociale omgeving kunnen werken. Zowel fysiek als mentaal dienen de studenten bekwaam te zijn”, stelt Henk Zautsen, eveneens vakdocent decoratie en restauratie bij SintLucas.
Voorbereidingen
Het vooronderzoek resulteerde in een projectplan. Het bevat een bouwhistorisch-, bouwtechnisch-, materiaal en verftechnisch- en een kleuronderzoek. Het projectplan is opgesteld door vakdocenten van SintLucas in overleg met de commune. Op basis van deze gegevens is een advies samengesteld. Van daaruit is een offerte gemaakt waarin verschillende voorwaarden zijn opgenomen met betrekking tot het leveren van klimmateriaal conform de Europese veiligheidsnormen. De verfproducten voor de façades en het plafond werden gesponsord door Remmers Bouwchemie te Hoogeveen. Gereedschappen en de overige materialen zijn eveneens in de offerte opgenomen. Voor de kosten van dit project heeft de commune geld gegenereerd door eigen houtkap in de regio. Dit hout is verkocht aan de timmerindustrie.
Werkvoorbereiding
Vanuit het projectplan hebben de studenten allemaal een plan van aanpak geschreven. Hiervoor is wel technische kennis en inzicht nodig. “De meest technische achtergrondkennis is aan bod gekomen vanuit de opleiding en de stages van de studenten. Ook werkten zij met algemene hulpdocumenten waarin verwijzingen staan naar literatuur”, vertelt Dirckx enthousiast. Hij vervolgt: “Het doel van de werkvoorbereiding is om het projectplan uitvoering gereed te maken en om een verificatieplan voor de uitvoering te realiseren. In dit verificatieplan staan heldere afspraken over welke zaken, op welke werkwijze en door wie en wanneer gekeurd gaan worden.”
Uitvoering
Wanden en plafond van de kerk werden uitgevoerd in een silaan/siloxaan verf. Deze verf is zeer geschikt voor de aanwezige ondergrond en de omgevingsinvloeden, zoals vocht en schimmel. De kruiswegstatie werd voorzien van een steunmal op basis van polyurethaan. Deze mal werd gegoten op een waslaag, zodat de mal te allen tijde verwijderd kan worden. Zautsen gaat technisch dieper in op de materie: “Reparaties aan de gipsen reliëfs gebeurden met zelfgemaakte pasta. Deze pasta bestaat uit diverse vulstoffen, zoals champagne krijt, dierlijke lijm en papieren vezels voor de versteviging. De kruiswegstaties zijn voorzien van een polychromie conform de neogotische kleurstelling. De staties zijn gedeeltelijk uitgevoerd in tamponeertechnieken en gedeeltelijk in penseeltechnieken, daarnaast werden verguldtechnieken en patineertechnieken gebruikt. De beelden zijn zacht gereinigd met speciale sponsen, zogenoemde roetsponsen. Het retoucheerwerk gebeurde conform de restauratie-ethiek. Er is rekening gehouden met de reversibiliteit, duurzaamheid en een vergelijkbare stofuitdrukking van het materiaal.” Studenten hebben voor hun meesterproef een eigen planning gemaakt ten aanzien van hun onderdeel in het project. Gedurende tien weken was er elke vrijdag een werkbespreking met de aangewezen docent/begeleider. Tussentijds werden studenten beoordeeld door een interne en externe beoordelaar. Zowel in de eerste als in de tweede fase vond er een oplevering plaats in de kerk en in het gemeenschapshuis. Studenten moesten hun eigen werk formeel overdragen aan de opdrachtgever. De commune en de burgemeester waren vol lof over de uitvoering
Werkbezoek
Afgelopen voorjaar bracht minister Jet Bussemaker van onderwijs een werkbezoek aan SintLucas. Zij was zeer geïnteresseerd in de buitenlandse projecten, met name in de restauratie en conservatie van de kerk in Marson sur Barboure. Bussemaker wil meer gaan betekenen voor de scholen die dergelijke projecten kunnen organiseren en leeractiviteiten weten in te kaderen in het onderwijsproces.
Vervolgopdrachten
“In de toekomst wil SintLucas meerdere gelijksoortige projecten in de opleiding ‘Schilderspecialist, decoratie en restauratie’ inbouwen. Zeker in dit gebied van Frankrijk”, aldus Dirckx. “De burgemeester van Marson sur Barboure wordt hoofd van het gehele gebied waarin Marson sur Barboure is gelegen. Hij wil dit deel van Frankrijk toeristisch verder ontwikkelen. Er zijn op dit moment een tweetal andere communes die geïnteresseerd zijn in projecten vergelijkbaar met de kerk in Marson sur Barboure.”